Bugüne kadar %30'un üzerinde oksijen içeren bir ortamdaki yangın her şey yanıp bitene kadar söndürülemedi. Biri en basitinden EAN 32 mi dedi?
Oksijen, yakıcı bir gazdır. Tek başına yanmayı sağlamaz. Yanmanın gerçekleşmesi için ısı ve yanıcı bir madde gereklidir. Bununla beraber basit bir kıvılcım da işleri kolaylaştırır.
Teknik dalışlarımızda kullandığımız nitroks tüplerin oksijen oranı çoğunlukla %30'un üzerindedir. Ayrıca bu karışımları veya sonunda düşük oksijen oranına sahip trimiks karışımlarını bile hazırlarken çoğunlukla %100 oksijen ile iştigal ederiz.
Standart scuba dalışlarımızda kullandığımız tüplerin, regülatörlerin içindeki o-ring gibi parçalar silikon gres ile bir güzel yağlanmış olur. Böylece çalışması sorunsuz ve uzun ömürlü olur. Aynı zamanda, tüpümüzü dolduran kompresörün bakımları zamanında yapılmıyorsa, filtreleri dolum sırasında zamanında boşaltılmıyorsa veya ömründen fazla kullanılıyorsa, kompresör tüpümüzün içine yağ basacaktır (Yüksek ısıyla buharlaşan kompresör yağı vs). Hele ki tüpü emin olmadığımız bir yerde dolduruyorsak durum daha da içler acısı olabilir. Hatta, kompresörümüz ne kadar bakımlı olsa dahi, uzun süre içinde etkisi olacak miktarda yağ tüpümüzde birikebilir. Böyle bir tüple kullandığımız regülatör de bu yağlardan nasibini alır.
Nitroks veya trimiks bir karışım hazırlarken eğer yüksek basınçlı bir oksijen tüpünden dalış tüpünüze oksijen akıtarak gaz karışımınızı hazırlıyorsanız, yüksek basınçlı oksijen, bir tüpten diğerine geçerken sürtünmeden ve aktarılan tüpteki basınç artışıyla ısı artışı yaşanır. Bu sırada da yukarıda bahsettiğimiz yağlar ile oksijen-ısı-yanıcı madde üçlüsü birleşince durdurulamaz bir yangına davetiye çıkarılmış olur. Bugüne kadar %30'un üzerinde oksijen olan bir ortamdaki yangın söndürülemedi. Üstelik bu durum sadece karışım hazırlama sırasında değil, nitroks gazların solunması sırasında da gerçekleşebilir. Ne de olsa bu sefer de tüpten regülatöre doğru bir akış var. Tabi burada ısı artışı özellikle dalış sırasında çok mümkün olmasa da, basit bir kıvılcım işleri zorlaştırabilir.
Yukarıda anlatılan sebeplerden dolayı teknik dalışlarımızda kullandığımız tüplerin oksijen temizliğinin (oxygen clean) yapılması, başka bir deyişle yanıcılığı yüksek yağlardan arındırılması, temizlenmesi gerekir. Üstelik bunu düzenli olarak yapmak gerekir. Eğer tüpünüzü bilmediğiniz bir kompresöre bağlarsanız, o noktadan sonra oksijen temizliğinden bahsedemeyiz. Yeniden tüpün temizlendiğinden emin olmak gerekir.
Peki oksijen temizliğini nasıl yapabiliriz? Açıkçası bu sorunun (benim bildiğim, araştırdığım kadarıyla) böyle böyle yaparsan tamamdır gibi bir cevabı yok. Aslında bulaşığınızı yıkamak gibi, gerçekten temiz olduğuna ne kadar emin olabilirsiniz :) Temizliğin bir kesin veya son noktası yok bence. Mesele asgari şartları sağlamak. Oksijen temizliği için uygulayabileceğimiz bazı işlemler;
Tüplerinizi pas ve yağdan arındırın;
Tüpü boşalttıktan sonra uzunca bir ingiliz anahtarı ve plastik tokmakla vanasını sökün. Tüpü baş aşağı çevirip içinde varsa pas, yağ, nem vs kabasını atın. Sonrasında tüpü güzelce bir yıkayacağız. Bunun için sıcak su kullanabilirsiniz. Hatta içine bulaşık deterjanı da kullanabilirsiniz. Genellikle bu işlemler için solunabilir temizleyiciler, yağ sökücüler piyasada bulunuyor olsa da bulaşık deterjanı da iş görür. Ne de olsa yemek yediğimiz kaplarda kullanıyoruz. Ama yine de siz bilirsiniz, herhangi bir bilimsel temele dayandırmıyorum bunu. Tüpü yıkarken her ne yağ sökücü kullanıyorsanız işlem sonunda onunda tamamen uzaklaştırıldığından emin olun. Gelelim yıkama sonrası kurulamaya. Özellikle de tüpünüz çelik bir tüpse, kurulamanın hızı çok önemli çünkü ıslak kalması paslanmaya sebep olabilir. Kurulamak için de en güzel yöntem, yanınıza başka bir dolu tüp alın, ucunda manometre olmayan bir yüksek basınç hortumunu ıslak tüpünüzün içine üfleterek hızlıca kurutmaya çalışın.
Tüpün sadece içini değil, vanasını ve boyun contasını da yağ ve her türlü kirden arındırın. Vanayı önce deterjanlı suya atıp bir süre bekledikten sonra bol suyla durulayın. Hatta bir süre hafif sirkeli suda da bekletebilirsiniz. Gerçi sirkeyi bazı kaynaklar önermiyor, asidik özelliği bir temizleyici görevi görse de plastik ve silikon parçalara zarar verebilir. Vana ve boyun contasını da nitroks uyumlu (genelde yeşil renkte satılırlar) contalarla değiştirirseniz daha sağlıklı olur.
2. Regülatörünüzü pas ve yağdan ayırın;
Tüpün vanasına yaptığımız benzer işlemleri regülatörümüzün 1. ve 2. kademeleri için de yapmak gerekir. Ancak özellikle 1. kademe temizliği regülatörden regülatöre değişiklik gösterebileceği ve uzmanlık gerektirebileceği için bunu yetkili servisinizden istemek daha akıl karı. Çoğu regülatörün 2. kademesi daha rahat sökülüp takılabilir durumdadır. O-ring konusunda yine nitroks uyumlu seçenekler tercih edilebilir. Standart o-ring ile olmaz demek de olur demek de yanlış.
3. Ultrasonik Temizleyiciler
Oksijen temizliği işlemlerinizde, ultrasonik temizleme cihazlarından da yararlanmak faydalı olacaktır. Bu cihazlar, ulaşılması güç bölgelerdeki/parçalardaki temizliği de ultrasonik ses dalgalarını çarpıştırarak gerçekleştirebilir.
4. Siz en iyisi mi işi uzmanına bırakın;
Başta da belirttiğim gibi, bu işin bir sonu yok. Bir yandan da tüp, regülatör gibi malzemeler doğrudan sualtında solumamızı sağlayan ekipmanlar. Bu ekipmanlarda, özellikle bir teknik dalış operasyonunda, aksaklıklar yaşamak istemeyiz. Amacınızı, ekipman tamiri ve bakımı konusunda uzmanlaşmış merkezlere bildirin ve ekipmanınızı emin ellere teslim edin. Kendiniz yapmaya kalkınca, İşin maddi yönünden bakarsanız da muhtemelen zaten bir ustaya vereceğiniz ücrete yakın para harcayacaksınız.
Comments